Με τον όρο Ψυχική Ανθεκτικότητα αναφερόμαστε στην ικανότητα του ατόμου να μπορεί να προσαρμόζεται αποτελεσματικά στις δύσκολες και αντίξοοες καταστάσεις και να επανακάμπτει από αυτές δυναμικά. Δεν πρόκειται για ένα μόνιμο χαρακτηριστικό του ανθρώπου αλλά για ένα εγγενώς γνώρισμά του, μια ψυχολογική αλλά και σωματική ικανότητα ανάκαμψης, η οποία ανάλογα με τις συνθήκες του περιβάλλοντος μπορεί να αλλάζει.
Ως έννοια η Ψυχική Ανθεκτικότητα περιγράφηκε πρώτα για τα παιδιά και στη συνέχεια για τους ενήλικες και έχουν γραφτεί αρκετοί ορισμοί, ενας εκ των οποίων είναι ο εξής:
Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι η ικανότητα να ανακάμψεις, να αντέξεις τις δυσκολίες και να επιδιορθώσεις τον εαυτό σου.
Steven J. Wolin & Sybil Wolin (1993).
Υπάρχουν κάποιοι προστατευτικοί παράγοντες που βοηθούν το άτομο να αναπτύσσεται παρά τις αντιξοότητες τις οποίες συναντά.
Οι παράγοντες αυτοί διακρίνονται σε ενδογενείς και εξωγενείς.
Ενδογενείς είναι οι παράγοντες εκείνοι που έχουν να κάνουν με το ίδιο το άτομο. Πρόκειται για τις δυνατότητες και τα χαρακτηριστικά που έχει το άτομο και λειτουργούν προστατευτικά για το ίδιο. Τέτοιες δυνατότητες είναι το καλό νοητικό δυναμικό, η αποδοχή και η αισιόδοξη σκέψη, η υψηλή αυτοεκτίμηση και η αυτεπάρκεια.
Εξωγενείς είναι οι παράγοντες που συνδέονται με το περιβάλλον στο οποίο αναπτύσσεται και δρα το άτομο. Πρόκειται για τα πλαίσια στα οποία ανήκει το άτομο, οικογένεια, σχολική κοινότητα, γειτονιά, το ευρύτερο περιβάλλον, τα οποία όταν είναι λειτουργικά και υποστηρικτικά αμβλύνουν τους παράγοντες επικινδυνότητας και υποβοηθούν το άτομο να αναλάβει ενεργό δράση στη ζωή του ξεπερνώντας μια δύσκολη κατάσταση.
Έρευνες έχουν αποδείξει ότι η κατάρτιση βελτιώνει πτυχές της ψυχικής ανθεκτικότητας*, καθώς μέσα από αυτή δίνονται σημαντικές κατευθυντήριες οδηγίες (μεσω ομαδικών αλλά και ατομικών βιωματικών συνήθως δραστηριοτήτων) σε ανθρώπους που βρίσκονται σε μεταβατικά σημεία στη ζωή τους, βιώνοντας μια κατάσταση κρίσεως με έντονο άγχος.
Η Ψυχική Ανθεκτικότητα συνδέεται άμεσα με το άγχος και συγκεκριμένα την αποτελεσματική διαχείρισή του. Μέσα από την ομαδική αλλά και την ατομική εργασία πάνω σε μεθόδους και τεχνικές διαχέιρισης του άγχους, το άτομο καταφέρνει να βρει λύσεις σε προβλήματα, να ενισχύσει την αυτοεικόνα του, να διορθώσει δυσλειτουργικές σχέσεις που έχει και να γίνει πιο αποδοτικός.
Σε οτι αφορά τα παιδιά οι υποστηρικτικοί γονείς και οι δάσκαλοι διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην καλλιέργεια της ψυχικής τους ανθεκτικότητας, καθώς όταν έρθουν αντιμέτωπα με μια δυσκολία οι σχέσεις αυτές θα αποτελέσουν την πηγή στήριξης και κινητοποίησης του παιδιού.
Στις μέρες μας αρκετά παρεμβατικά προγράμματα υλοποιούνται στις σχολικές κοινότητες, καθώς αυτές αποτελούν πρόσφορα πλαίσια, με σκοπό την ενδυνάμωση των παιδιών και των οικογενειών τους, την δημιουργία ισχυρών δεσμών και την προαγωγή θετικού κλίματος.
Στις ακόλουθες βιβλιογραφικές πηγές θα βρείτε πολύ χρήσιμες αναλυτικές πληροφορίες αλλά και
- ΑΣΚΗΣΕΙΣ ψυχικής ανθεκτικότητας,
- ένα ενδιαφέρον διαδικτυακό παιχνίδι όπου ο χρήστης που παίζει το παιχνίδι καλείται να λύσει ένα πρόβλημα: να βοηθήσει τον επιλεγμένο χαρακτήρα να γίνει πιο ανθεκτικός ψυχικά, και
- ένα ερωτηματολόγιο «Πόσο ψυχικά ανθεκτικός είστε;»
Βιβλιογραφικές πηγές:
- Συν-Φροντίζω, βασικά θέματα ανάπτυξης και προσαρμογής των παιδιών http://connecting4caring.gr
- Έργο για την Ψυχική Ανθεκτικότητα http://www.resilience-project.eu
- *Windle, G., Bennett, K. M., & Noyes, J. (2011). A methodological review of resilience measurement scales. Health and Quality of Life Outcomes, 9(1), 8
Ιωάννα Αλπέρτη
Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια
Για επικοινωνία: [email protected]
