Συνέντευξη στη Φλώρα Κασσαβέτη
Παιδί και ΝΕΟΙ ΓΟΝΕΙΣ, Aυγούστου 2013 τεύχος 176, σελ. 76-78
Κάποια στιγμή, αφού το έχεις βομβαρδίσει με μία σειρά από «όχι» για επιθυμίες που εξαργυρώνονται σε χρήμα και για τις οποίες μέχρι πρότινος του έλεγες εύκολα «ναι», θα βρεθείς αντιμέτωπη με την εύλογη απορία του παιδιού σου: «δηλαδή τώρα είμαστε φτωχοί;».
Και τότε τι θα απαντήσεις;
Η ψυχολόγος – παιδοψυχολόγος Αλεξάνδρα Καππάτου, εξηγεί πώς και γιατί είναι απαραίτητο να μιλήσουμε στα παιδιά μας για την οικονομική κρίση χωρίς δισταγμούς και φόβους αλλά με περίσσεια σοφία!
Θεωρείτε σωστό να μεγαλώνουμε ένα παιδί αποσιωπώντας το θέμα της κρίσης;
Πιστεύω ότι είναι πέρα για πέρα λάθος και παράλληλα εξωπραγματικό. Δεν υπάρχει ελληνική οικογένεια που δεν την έχει αγγίξει η κρίση. Τα παιδιά, εξάλλου, έχουν ήδη σχηματίσει μια εικόνα αφού πλέον διανύουμε τον τέταρτο χρόνο της.
Και πως ακριβώς μιλάμε στα παιδιά για την κρίση;
Είναι σημαντικό να μιλήσουμε με τρόπο που να μπορεί να καταλάβει το παιδί ανάλογα με την ηλικία του, αποφεύγοντας τα αρνητικά μηνύματα. Σ’ ένα παιδί προσχολικής ηλικίας μπορούμε να εξηγήσουμε ότι έχουμε πλέον λιγότερα χρήματα κι ότι μπορούμε να παίρνουμε παιχνίδια μόνο κάποιες φορές το χρόνο π.χ. στις γιορτές, αντί να του πούμε ότι δεν έχουμε πια χρήματα για παιχνίδια. Στα μεγαλύτερα παιδιά μπορούμε να δώσουμε περισσότερες λεπτομέρειες και παράλληλα να τα ενθαρρύνουμε να γίνουν συμμέτοχοι και βοηθοί μας στην προσπάθεια για εξοικονόμηση χρημάτων.
Παράλληλα το παιδί πρέπει να αισθάνεται ότι οι γονείς του συνεχίζουν να το στηρίζουν. Ο καθησυχασμός είναι το πιο σημαντικό κομμάτι σ’ αυτή τη συζήτηση γιατί το παιδί δεν πρέπει να νιώσει ότι διασαλεύεται η ασφάλειά του.
Και τι δεν λέμε;
Παρόλο που το παιδί πρέπει να γνωρίζει για την κρίση, θα πρέπει να το προστατεύουμε από μηνύματα και συζητήσεις που μπορεί να του προκαλέσουν ανησυχία , άγχος ή απογοήτευση. Γι’ αυτό καλό είναι να το κρατάμε μακριά από τις ειδήσεις της τηλεόρασης κι από συζητήσεις ενηλίκων. Εκφράσεις όπως «δεν έχουμε λεφτά», «θα πεινάσουμε», «θα μείνουμε στο δρόμο», «θα καταστραφούμε», που χαρακτηριστικά αναφέρονται μπορεί να αναστατώσουν το παιδί και να του δημιουργήσουν μεγάλη ανασφάλεια η οποία μπορεί να μην εκφραστεί με λόγια αλλά να μεταφερθεί σε σύμπτωμα όπως φοβίες, άγχος, ευερεθιστότητα, ανυπακοή, επιθετικότητα, δυσκολία στον ύπνο….
Πρέπει τα παιδιά να είναι ενήμερα για την ανεργία του γονιού;
Είναι αδύνατον να κρύψουμε προβλήματα όπως η ανεργία. Εξηγούμε όμως ότι η απόλυση είναι κάτι που συμβαίνει πλέον σε πολλούς ανθρώπους που είναι άξιοι και ικανοί επειδή οι εταιρείες δεν έχουν χρήματα να τους πληρώνουν. Αν όμως ο γονιός βιώνει απογοήτευση ή θλίψη ή αναξιότητα επειδή δεν δουλεύει, το παιδί θα το αντιληφθεί και ενδεχομένως να το μεταφράσει με το δικό του τρόπο. Είναι σημαντικό επομένως να του δείξουμε ότι συνεχίζουμε να προσπαθούμε για τα καλύτερο και να το διαβεβαιώσουμε ότι τα πράγματα θα αλλάξουν. Να καταλάβει ότι η οικογένεια είναι ενωμένη κι ότι όλοι προσφέρουν με τον τρόπο τους.
Τι γίνεται όταν αντιστρέφονται οι ρόλοι λόγω κρίσης και η μαμά δουλεύει κι ο μπαμπάς μένει σπίτι;
Η αλήθεια είναι πως όταν ο μπαμπάς δεν εργάζεται τα πράγματα είναι πιο δύσκολα γιατί αυτό συγκρούεται με το παραδοσιακό πρότυπο σύμφωνα με το οποίο ο άντρας αξίζει μόνο όταν είναι κουβαλητής. Η υποστήριξη του ενός προς τον άλλον και η καλή συνεργασία είναι πολύ σημαντικές. Ο άντρας θα πρέπει να καταλάβει ότι μπορεί να προσφέρει στην οικογένειά του και με άλλους τρόπους εκτός των οικονομικών. Η σύντροφός του απ’ την άλλη, δεν θα πρέπει να τον υποβιβάζει και να του στερεί ρόλους ή πρωτοβουλίες. Είναι μια ευκαιρία άλλωστε τα παιδιά να δουν και τον μπαμπά στο σπίτι, έχοντας ενεργό ρόλο στη καθημερινότητά τους.
Τα παιδιά άνω των 10 είναι μια γενιά που μεγάλωσε σε μια κοινωνία αφθονίας. Τώρα όμως έρχονται αντιμέτωπα με μια ανατροπή που τα προβληματίζει…
Πράγματι… Ερωτήσεις όπως «Γιατί μαμά δεν κάνουμε πάρτι στον παιδότοπο;» ή «γιατί τώρα δεν αγοράζουμε ακριβά ρούχα» ή «βαρέθηκα να μου λέτε ότι δεν έχουμε αρκετά λεφτά» είναι αναμενόμενες. Θα πρέπει να εξηγήσουμε ότι αυτοί οι νέοι περιορισμοί έχουν να κάνουν με τις περικοπές στους μισθούς, αφορούν τους περισσότερους και οι αλλαγές αποτελούν μέρος της ζωής. Αν εμείς οι γονείς προσαρμοστούμε και αποκτήσουμε την ευελιξία που απαιτείται, τότε δεν υπάρχει πρόβλημα με τα παιδιά μας.
Ένα παιδί μπορεί να είναι ευτυχισμένο σε μια οικογένεια χωρίς πολλά;
Υπάρχουν δραστηριότητες, όπως το παιχνίδι, η επαφή με τους συνομηλίκους καθώς και η ανάπτυξη της επικοινωνίας μαζί τους που δεν κοστίζουν, επενεργούν θετικά στο ψυχισμό τους και τους δίνουν μεγάλη χαρά.
Κι αν δεν έχουμε λεφτά να πάμε διακοπές;
Και πάλι μπορούμε να περάσουμε καλά! Ένα παιδί μπορεί να έχει ένα ευτυχισμένο και χαρούμενο καλοκαίρι αν πηγαίνει στη παιδική χαρά για να παίξει, μ’ έναν περίπατο ή μ’ ένα μπάνιο σε μια κοντινή παραλία αρκεί να είναι με τους γονείς του. Τα παιδιά δεν χρειάζονται ακριβά ξενοδοχεία με πισίνες, ταξίδια στο εξωτερικό ή παραλίες σε κοσμοπολίτικα νησιά για να περάσουν καλά.
Θα έχετε παρατηρήσει πως τα μικρά παιδιά μπορεί να είναι περιτριγυρισμένα από παιχνίδια όμως προτιμούν να παίξουν με κατσαρολικά, με το χώμα ή την άμμο. Για πολλά χρόνια εξάλλου οι γονείς, εστιάζοντας στις υλικές ανάγκες δεν κάλυπταν τα παιδιά τους συναισθηματικά. Τα παιδιά μεγάλωναν σε άδεια σπίτια με ελλιπή γονική παρουσία.
Πιστεύετε ότι η κρίση θα μας βοηθήσει να ξαναβρούμε τη χαμένη επαφή μέσα στην οικογένεια;
Αυτή η αναγκαστική απομάκρυνση από τον καταναλωτισμό θα μπορούσε να αποτελέσει χρυσή ευκαιρία να έλθουμε πιο κοντά στον εαυτό μας και να ανακαλύψουμε άλλους τρόπους ευτυχίας που τους έχουμε θάψει βαθιά.
Από τη συζήτησή μας αποκομίζω ότι «οι γονείς κάνουν τη διαφορά». Αυτός είναι κι ο τίτλος του νέου σας βιβλίου που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μίνωας;
Ακριβώς! Ανεξάρτητα από την οικονομική τους κατάσταση, οι γονείς μπορούν να μεγαλώσουν τα παιδιά τους έτσι ώστε να είναι ευτυχισμένα. Πρόκειται για ένα βιβλίο οδηγό, γραμμένο με γνώμονα την οικονομική κρίση που περιέχει όλα τα θέματα που προβληματίζουν στην ανατροφή των παιδιών από τη στιγμή της γέννησης μέχρι και τα 12 χρόνια.
Μερικά από αυτά – εκτός από την οικονομική κρίση – είναι οι καθημερινές προκλήσεις στη ζωή με το παιδί, τα προβλήματα στον ύπνο, στη διατροφή, στο λόγο, στις συνήθειες καθαριότητας, το άγχος, η κατάθλιψη, οι φοβίες, το διαζύγιο, προβλήματα συμπεριφοράς, μαθησιακά προβλήματα, ο σχολικός εκφοβισμός, το διαδίκτυο, οι φιλίες και πολλές συμβουλές για να έχουν οι γονείς καλύτερη επικοινωνία με τα παιδιά τους!
Γιατί όπως είπαμε, το σημαντικότερο είναι τα παιδιά να έχουν και να νιώθουν τους γονείς τους πάντα δίπλα τους!
Αλεξάνδρα Καππάτου
Ψυχολόγος – Παιδοψυχολόγος
www.akappatou.gr
