Η αξιολόγηση της προσωπικότητας ενός παιδιού ή εφήβου ακολουθεί μια σειρά από βήματα, τα οποία πρέπει να γίνονται πάντοτε από επαγγελματίες ψυχολόγους, κατάλληλα καταρτισμένους για την διαδικασία αυτή. Λαμβάνοντας υπόψη τον ευαίσθητο ψυχισμό των παιδιών, η αξιολόγηση τους θα πρέπει να γίνετε με γνώμονα την εξεύρεση της καταλληλότερης θεραπευτικής πρότασης για αυτά.
Αρχικά γίνεται μια συνάντηση και με τους δύο γονείς του παιδιού, όπου παίρνουμε τις βασικές πληροφορίες (φύλο, ηλικία κλπ.), όπως επίσης και για την φύση του προβλήματος που αντιμετωπίζει. Ιδανικά προσπαθούμε να μάθουμε όσο πιο πολλές λεπτομέρειες μπορούμε για το θέμα, την στάση των γονέων προς αυτό αλλά φυσικά και του ίδιου του παιδιού. Ακολούθως εξηγείται ο τρόπος προσέγγισης από τον ψυχολόγο και καλούνται να συμφωνήσουν στην ανάγκη για αξιολόγηση του παιδιού.
Στην συνέχεια πραγματοποιείται συνάντηση με το παιδί – έφηβο, η οποία αρχικά έχει ως στόχο την γνωριμία με τον ίδιο αλλά και την διάλυση του “μύθου” της επίσκεψης σε ψυχολόγο. Σταδιακά γίνεται εδραίωση του αισθήματος εμπιστοσύνης ανάμεσα στους δύο, ούτως ώστε να υπάρχουν οι καταλληλότερες συνθήκες για να ξεκινήσει η διαδικασία. Τελειώνοντας με την πρώτη συνάντηση, ο ειδικός θα είναι σε θέση να επιλέξει τα εργαλεία εκείνα με τα οποία θα προχωρήσει στη διερεύνηση της προσωπικότητας του παιδιού.
Σε μια τόσο πολύπλοκη έννοια όπως είναι η προσωπικότητα και λαμβάνοντας υπόψη την διαφορετικότητα στους ανθρώπους, θα επιλεγούν τα εργαλεία εκείνα τα οποία έχουν δοκιμαστεί ευρέως και μας παρέχουν τα πιο ασφαλή αποτελέσματα. Σε περιπτώσεις παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες, το WISC αποτελεί ίσως την πιο έγκυρη διαδικασίας αξιολόγησης. Εδώ θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι το τεστ αυτό είναι ένα τεστ νοημοσύνης και θα χορηγηθεί μόνο εάν κριθεί κατάλληλο για την συνολική εκτίμηση της εικόνας του παιδιού. Μέσα από το τεστ αυτό θα είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε το νοητικό πηλίκο του παιδιού αλλά και τα δυνατά και αδύνατα σημεία του, για να παρέχουμε την πιο εξειδικευμένη θεραπεία γι’ αυτό.
Ακολούθως θα χρησιμοποιηθούν ψυχοδιαγνωστικά εργαλεία τα οποία θα μας βοηθήσουν να εμβαθύνουμε στα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του παιδιού – εφήβου. Σε παιδιά μέχρι 12 χρόνων ένα τεστ το οποίο έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως είναι το CAT (Children Apperception Test), το οποίο μέσα από ζωγραφιές μας βοηθάει να κατανοήσουμε το τώρα, πριν και μετά για το παιδί αλλά και ενδεχόμενους προβληματισμούς ή φόβους του. Ένα εναλλακτικό τεστ που μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε παιδιά και εφήβους είναι το σχέδιο Σπίτι – Δέντρο – Άνθρωπος. Εδώ το παιδί καλείται να ζωγραφίσει τις προαναφερόμενες εικόνες και μέσω διερευνητικών ερωτήσεων από εμάς θα είμαστε σε θέση να καταλάβουμε καλύτερα το πως αντιλαμβάνεται τον εαυτό του, τις σχέσεις με τα άλλα μέλη της οικογένειας αλλά και την σεξουαλικότητα του.
Τα τεστ αυτά μας παρέχουν πάρα πολλές πληροφορίες για την προσωπικότητα του παιδιού – εφήβου και έχουν χρησιμοποιηθεί ευρέως από τους ψυχολόγους εδώ και δεκαετίες. Θα ήταν όμως άσκοπο για αυτό το άρθρο η σε βάθος ανάλυση τους με λεπτομέρειες, κυρίως γιατί είναι κάτι που χρειάζεται μόνο στους επαγγελματίες υγείας αλλά και γιατί χρειάζεται ειδική εκπαίδευση για την κατανόηση των ψυχολογικών ορισμών που αναφέρονται. Είναι όμως σίγουρο ότι οι δοκιμασίες αυτές εξάπτουν την φαντασία των παιδιών, βιώνονται ευχάριστα και εν τέλει μας παρέχουν σημαντικότατα εφόδια για να σχεδιάσουμε το επόμενο μας βήμα, την θεραπευτική παρέμβαση.
Λαμβάνοντας τις πληροφορίες αυτές φτάνουμε στο τελευταίο στάδιο της αξιολόγησης όπου καλούμε και πάλι τους γονείς σε συνάντηση για να συζητήσουμε τα ευρήματα μας και να συμφωνηθεί η εξέλιξη της θεραπείας.
Παράλληλα είναι πολύ σημαντικό και θα πρέπει να ξεκαθαριστεί στους γονείς ότι το παιδί έχει δικαίωμα να μάθει όλη την αλήθεια, χωρίς καμία απόκρυψη γεγονότων. Με αυτό τον τρόπο θα αντιληφθεί καλύτερα την προσπάθεια μας να το βοηθήσουμε και θα γίνει ένα ακόμη βήμα στην εγκαθίδρυση της “θεραπευτικής συμμαχίας” απαραίτητου στοιχείου για την επίτευξη του στόχου μας.
Μάριος Χιναλλάς
Κλινικός Ψυχολόγος – Ψυχολόγος Υγείας
Πηγή: psychology4you.eu
