Το καθημερινό διάβασμα των μαθητών με δυσκολίες στην συγκέντρωση και την διατήρηση της προσοχής, φαίνεται να είναι μία αρκετά απαιτητική, δύσκολη στην ολοκλήρωσή της διαδικασία για τους μικρούς μας φίλους. Όχι άδικα, όμως.
Οι δυσκολίες που εντοπίζονται σε άτομα με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ, την αναπτυξιακή διαταραχή που εντάσσονται παιδιά και ενήλικες με κλινικώς σημαντικά συμπτώματα διάσπασης προσοχής, παρορμητικότητας και υπερκινητικότητας), επηρεάζουν βασικούς μηχανισμούς που ενεργοποιεί ο ανθρώπινος νους κατά την ανάγνωση: την εστίαση της προσοχής, την μνήμη, τις δεξιότητες επεξεργασίας & ανάκλησης των πληροφοριών, την διαχείριση χρόνου και των παρορμήσεων.
Παρακάτω, μπορείτε να βρείτε κάποιες χρήσιμες οδηγίες για το διάβασμα των σχολικών μαθημάτων στο σπίτι, η εφαρμογή των οποίων θα συντελέσει στην αποτελεσματική πλαισίωση των παραπάνω δυσκολιών. Παράλληλα, οι μαθητές υποστηρίζονται σε επίπεδο οργάνωσης του χώρου και του χρόνου τους.
Πριν ξεκινήσουμε:
Έτοιμοι ψυχή τε & σώματι!
Σιγουρευόμαστε πως έχουν καλυφθεί στην κατάλληλη ώρα της ημέρας κάποιες βασικές βιολογικές ανάγκες του παιδιού: Π.χ. πως έχει φάει το απαραίτητο γεύμα, έχει ενυδατωθεί και έχει χρησιμοποιήσει πρόσφατα την τουαλέτα.
Η οργάνωση είναι μισή αρχοντιά…
Είναι σημαντικό να υπάρχει σταθερός χώρος μελέτης: Ιδανικά θα προτιμούσαμε ένα έπιπλο γραφείου στο δωμάτιο του παιδιού ή σε κάποιον άλλον χώρο του σπιτιού, όπου για την ώρα του διαβάσματος δεν θα έχει κάποια άλλη χρήση. Επίσης, θα πρέπει να έχουν απομονωθεί από το οπτικό πεδίο του παιδιού τυχόν ερεθίσματα διάσπασης της προσοχής (πχ. παιχνίδια από την προηγούμενη μέρα ή από το αδελφάκι του, ακαταστασία ρούχων). Σε περίπτωση μικρού χώρου, όπου δεν υπάρχει η δυνατότητα να διαβάσει κάπου αλλού είναι προτιμότερο να τα έχει «πλάτη».
Το κάθε πράγμα στον καιρό του. Ή μήπως στην θέση του;
Συχνά παρατηρούμε πως μαθητές με δυσκολίες στην διατήρηση της συγκέντρωσης και της προσοχής, συμβαίνει να μην θυμούνται που ακριβώς έχουν αφήσει κάποιο αντικείμενο ή παιχνίδι, να αφήνονται τετράδια ή βιβλία κάτω από το θρανίο καθώς και άλλες παρόμοιες συμπεριφορές. Επειδή χαρακτηρισμοί όπως «ξεχασιάρης/α» ή « αφηρημένος/η» δεν βοηθούν (μάλλον το αντίθετο), μπορούμε να εφαρμόσουμε τεχνικές πρόληψης στις συγκεκριμένες τάσεις, ξεκινώντας, όπως πάντα, από το σπίτι. Το να ορίσουμε μαζί με το παιδί μας συγκεκριμένες & σταθερές θέσεις για τα προσωπικά του αντικείμενα καθημερινής χρήσης (θέση για την σχολική του τσάντα, τα παπούτσια, το μπουφάν και την ομπρέλα του, την ατομική πετσέτα κρεμασμένη σε ευδιάκριτη θέση στο μπάνιο, το ποτηράκι του νερού σε κάποιο εύκολα προσβάσιμο σημείο) είναι μία καλή αρχή. Η τακτική αυτή αναμένεται να βοηθήσει ιδιαίτερα παιδιά που δυσκολεύονται να θυμηθούν την σειρά των κινήσεων ή των βημάτων τους καθώς θα εκπαιδευτούν σταδιακά να ανακαλούν «οπτικά» τις σταθερές θέσεις που μπορεί να βρίσκεται κάτι.
Βλέπω άρα θυμάμαι (καλύτερα).
Μερικά χρήσιμα εργαλεία που μπορούν να υποβοηθήσουν την μνήμη εργασίας, αποτελούν όλες οι οπτικοποιημένης μορφής λίστες με υποχρεώσεις και βήματα, που πρέπει να ακολουθήσει ένα παιδί για την ολοκλήρωση δραστηριότητας, όπως είναι η προετοιμασία και το κλείσιμο της σχολικής τσάντας, η βραδινή ρουτίνα υγιεινής. Μπορούμε να τοποθετήσουμε στο γραφείο ή κάπου μέσα στο δωμάτιό του έναν ευδιάκριτο από το παιδί πίνακα ανακοινώσεων ή ασπροπίνακα, με λίστες βημάτων & υποχρεώσεων (π.χ. κάθε βράδυ βγάζω τα ρούχα της επόμενης, τακτοποίηση δωματίου & παιχνιδιών σε σταθερές μέρες). Είναι βασικό να προτιμήσουμε έναν προσωπικό χώρο του παιδιού και όχι έναν κοινόχρηστο, όπως μαγνητικά σημειώματα ή αυτοκόλλητα post it στο ψυγείο ώστε να ενισχύσουμε την ατομική του δέσμευση ως προς την ολοκλήρωση της διαδικασίας.
Κατά την ώρα της μελέτης:
Πριν την εφαρμογή των παρακάτω πρακτικών, είναι χρήσιμο για την αποτελεσματικότερη πλαισίωση του καθημερινού διαβάσματος με το παιδί, να κατανοήσουμε πως ο στόχος είναι τριπλός: Στοχεύουμε σταδιακά να αυξήσουμε τον χρόνο προσοχής (μετράμε τα λεπτά που μπορεί να παραμείνει συγκεντρωμένος σε ένα μάθημα), να περιορίσουμε την τάση του παρορμητισμού και την κινητικότητα θέσης, σε περιπτώσεις που παρουσιάζεται και υπερκινητική συμπεριφορά.
Ας δούμε κάποιες τακτικές:
-
Βοηθά να υπάρχει ένα ρολόι στο οπτικό πεδίο του παιδιού ώστε να εξοικειώνεται με τον χρονικό προγραμματισμό του. Αποφεύγουμε να κοιτά την ώρα από κινητό ή tablet, τα οποία ενέχουν αρκετούς παράγοντες διάσπασης.
-
Εκπαιδεύουμε το παιδί να φτιάχνει μία αναλυτική λίστα με τα μαθήματα της ημέρας, στην συνέχεια να θέτει προτεραιότητα στην σειρά και τέλος, να υπολογίζει τον εκτιμώμενο χρόνο. Το τελευταίο σε συνδυασμό με το ρολόι, βοηθά να εξασκηθούν τα παιδιά στον ευρύτερη αντίληψη και οργάνωση του χρόνου τους (προτείνεται κυριότερα για παιδιά από 8 ετών και άνω).
-
Καθοδηγούμε να υπάρχει σωστή θέση στην καρέκλα (θέση εργασίας) και να διατηρεί βλεμματική επαφή μαζί μας, όσο αναλύουμε κάποια οδηγία ή κανόνα.
-
Αποτρέπουμε το να σηκώνεται συχνά από την καρέκλα και να μετακινείται στους υπόλοιπους χώρους. Στην αρχή προσαρμόζουμε ανά κάποια λεπτά μία μετακίνηση, με στόχο να αυξήσουμε σταδιακά τα λεπτά παραμονής στην θέση εργασίας, χωρίς την ανάγκη για κινητικότητα.
-
Όταν γράφει ή διαβάζει, το αποτρέπουμε να μιλάει, κάνοντας κατάλληλες νύξεις και προσπαθώντας να το επαναφέρουμε στο ζητούμενο έργο.
-
Δεν ενθαρρύνουμε συζήτηση ή διάλογο, όταν μας αναφέρει κάτι που δεν σχετίζεται με την μελέτη. Θα πρέπει να ρωτήσουμε αν αφορά κάτι άμεσα σημαντικό (π.χ. ένα τεστ, κάτι που ζήτησε ο/η εκπαιδευτικός να έχουν οι μαθητές στο επόμενο μάθημα) ή όχι. Αν αφορά κάτι που δεν είναι άμεσα απαραίτητο, εξηγούμε στο παιδί πως θα το συζητήσουμε όταν τελειώσουμε.
Χρήσιμα tips που μπορούμε να μοιραστούμε με τα παιδιά:
-
Δείχνω πάντα με μολύβι ό,τι διαβάζω.
-
Όταν γράφω, λέω δυνατά (όχι «από μέσα μου») τα γράμματα, ώστε να παραμένω συγκεντρωμένος/η σε αυτό που γράφω.
-
Χρησιμοποιώ διαφορετικά χρώματα σε όλα τα μαθήματα που χρειάζεται να θυμάμαι ή να εντοπίζω επιμέρους έννοιες & συστατικά του κειμένου (π.χ. Στην Ιστορία: ένα χρώμα για χρονολογίες, ένα άλλο για τοποθεσίες, ένα άλλο για αιτίες / παράγοντες. Σε ένα κείμενο: Ξεχωριστά χρώματα στα Μέρη Παραγράφου / Πρότασης)
Τέλος, δείχνουμε μεγάλη προσοχή και συνέπεια στην δική μας στάση, τόσο κατά την διάρκεια του καθημερινού διαβάσματος όσο και στην ευρύτερη οργάνωση της συμπεριφοράς:
-
Δίνουμε οδηγίες μόνο όταν έχουμε καλή και συνεχόμενη βλεμματική επαφή από το παιδί, ώστε να είμαστε σίγουρη πως έχουμε την προσοχή του.
-
Στην αρχική φάση όπου εξηγούμε τι πρέπει να κάνει, ζητάμε από το παιδί να επαναλάβει τα βήματα (ιδανικά, κάνουμε ερωτήσεις ώστε να είμαστε βέβαιοι ό,τι έχει κατανοήσει σωστά τις οδηγίες σε μία άσκηση ή σε ένα πρόβλημα).
-
Οι οδηγίες μας θα πρέπει να είναι σύντομες & σαφείς, σε μικρές προτάσεις. Παρατηρείται δυσκολία να συγκρατήσουν την ακολουθία & την σειρά των βημάτων όταν χρησιμοποιούμε μακροπερίοδο, προφορικό λόγο.
-
Αποφεύγουμε να λέμε τι ΔΕΝ πρέπει να κάνει (αρνητική συμπεριφορά) αλλά ονοματίζουμε σε κάθε προτροπή την επιθυμητή συμπεριφορά που αναμένουμε να δούμε.
-
Δεν χρησιμοποιούμε στις οδηγίες «συναισθηματικά φορτισμένες προτάσεις (π.χ. «πάλι τα ίδια» ή «πόσες φορές θα το πούμε για να το καταλάβεις;» καθώς η προσοχή του παιδιού αποσπάται μέσα από την εστίαση στο συναίσθημα ή την συμπεριφορά που περιγράφουμε με επικριτικό τρόπο.
-
Δεν απειλούμε με τιμωρίες. Η συναισθηματική φόρτιση εντείνει την δυσκολία συγκέντρωσης στην ολοκλήρωση έργου. Μένουμε συνεπείς ως προς την αφαίρεση προνομίων, όταν ο κανόνας δεν τηρηθεί (απαραίτητη προϋπόθεση είναι το παιδί να έχει καταλάβει ποιος είναι ο κανόνας, που πρέπει να ακολουθήσει, τα οφέλη αν το κάνει και τα προνόμια που δεν καταφέρει να κερδίσει αυτή την φορά αν δεν τον ακολουθήσει).
-
Σταθερότητα και συνέπεια στην δική μας στάση, ακόμα και σε πιο έντονες εκδηλώσεις αιτημάτων (π.χ. με την μορφή «γκρίνιας») ή σε στιγμές δικής μας κόπωσης. Σε αυτές τις περιπτώσεις, είναι καλό να ζητάμε βοήθεια από κάποιο άλλο πρόσωπο καθώς και να φροντίζουμε να έχουμε ισορροπημένη διάθεση, εφόσον αναλάβουμε την εμπλοκή με το καθημερινό διάβασμα ενός παιδιού.
-
Σταδιακά, εξασκούμαστε να μειώσουμε την επισήμανση των αρνητικών συμπεριφορών ή των στόχων που δεν επιτεύχθηκαν και να επιβραβεύουμε σταθερά την εμφάνιση της επιθυμητής συμπεριφορά
