Τι είναι η ΔΕΠ-Υ
- Η ΔΕΠ-Υ αποτελεί μια από τις πιο διαδεδομένες διαταραχές συμπεριφοράς της παιδικής ηλικίας.
- το DSM IV τοποθέτησε τα διαγνωστικά κριτήρια της διαταραχής σε δυο διαστάσεις, την ελλειμματική προσοχή και την υπερκινητικότητα-παρορμητικότητα.
- Η Διάγνωση γίνεται από εξειδικευμένη παιδοψυχιατρική ομάδα σε συνεργασία με τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς.
- Η αναγνώριση του προβλήματος συμπίπτει συνήθως με την ένταξη στο σχολείο λόγω των αυξημένων απαιτήσεων. Ωστόσο τα παιδιά ήδη από την ηλικία των 3 ετών εμφανίζουν συμπτώματα.
- Η ελλειμματική προσοχή συνεπάγεται γρήγορη μετάβαση από μια ασχολία σε άλλη χωρίς την ολοκλήρωση της πρώτης.
- Υπερδραστηριότητα συνεπάγεται υπερβολική ανησυχία σε καταστάσεις που απαιτούν ηρεμία (πχ. στη τάξη).
- Επιδημιολογικά δεδομένα δείχνουν ότι η ΔΕΠ-Υ ποικίλλει μεταξύ 2%-17% του πληθυσμού. Αυτό πιθανόν να οφείλεται στη διαφορετική διαγνωστική εκτίμηση.
Τι παρουσιάζουν τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ
- Περιφρόνηση ως προς τους κανόνες
- Παρενόχληση προσώπων
- Διαταραχές στις γνωστικές τους λειτουργίες (π.χ. καθυστέρηση στη κινητική και γλωσσική τους ανάπτυξη)
- Αντικοινωνική συμπεριφορά
- Μειωμένη αυτοεκτίμηση
- Επιθετικότητα
Βασικά Συμπτώματα της ΔΕΠ-Υ
- ΥΠΕΡΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ (το πιο τυπικό χαρακτηριστικό της διαταραχής)
Η συμπεριφορά του παιδιού στην κίνηση είναι βιαστική και αδέξια. Ησυχάζει μόνο ύστερα από μεγάλη κούραση. Τα παιδιά αυτά κινούνται ακόμα και στον ύπνο τους. Ακόμα και όταν κάθονται είναι νευρικά και κινούν τα χέρια και τα πόδια τους.
- ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΟΧΗ
- Τα παιδιά δυσκολεύονται να ολοκληρώσουν αυτό που άρχισαν
- Η προσοχή τους περισπάται εύκολα
- Συχνά φαίνονται να μην ακούν
- Δυσκολεύονται να ακολουθήσουν οδηγίες
- Αποφεύγουν εργασίες που απαιτούν προσπάθεια και συγκέντρωση
- ΠΑΡΟΡΜΗΤΙΚΟΤΗΤΑ
- Τα παιδιά ενεργούν χωρίς να σκέφτονται τις συνέπειες των πράξεων τους
- Διακόπτουν τους άλλους
- Δεν περιμένουν τη σειρά τους
ΠΡΟΣΟΧΗ: πολλά «φυσιολογικά» παιδιά μπορεί να παρουσιάζουν κάποια χαρακτηριστικά της διαταραχής όμως για τη διάγνωσή της θα πρέπει να πληρούνται τα κριτήρια.
Δευτερογενή Συμπτώματα της ΔΕΠ-Υ
- Χάνουν-ξεχνούν πράγματα
- Συναισθηματική απάθεια
- Ταλαντεύσεις στη διάθεση (από τα γέλια στο κλάμα)
- Δυσκολία στις κοινωνικές σχέσεις (απόρριψη, απομόνωση, στιγματισμός)
- Χαμηλή αυτοεκτίμηση
- Ανυπομονησία
- Έλλειψη οργάνωσης
Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ εμφανίζουν τα συμπτώματα σε περισσότερα από ένα πλαίσια συνήθως στο σπίτι και το σχολείο.
Θεραπεύεται η ΔΕΠ-Υ;
Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν ξεπερνούν το πρόβλημα μεγαλώνοντας αν και η υπερκινητικότητα ελαττώνεται, η διάσπαση προσοχής παραμένει. Ωστόσο μια ολοκληρωμένη θεραπευτική παρέμβαση η οποία θα συνδυάζει:
- Ψυχοεκπαίδευση γονέων και εκπαιδευτικών
- Θεραπεία συμπεριφοράς του παιδιού
- Υποστήριξη του παιδιού στις σχολικές δραστηριότητες
- Ψυχοθεραπεία παιδιού-οικογένειας
θα βοηθήσει τα παιδιά να έχουν μια πλήρη και παραγωγική φυσιολογική ζωή.
Διαγνωστική αξιολόγηση
Για την καλύτερη αντιμετώπιση του προβλήματος χρειάζεται μια καλή διάγνωση.
Η διαγνωστική αξιολόγηση περιλαμβάνει:
- Συνεντεύξεις με το παιδί, τους γονείς, τους εκπαιδευτικούς
- Αξιολόγηση συμπεριφοράς του παιδιού με χρήση κλιμάκων
- Αξιολόγηση νοητικού δυναμικού και πιθανών μαθησιακών δυσκολιών του παιδιού
- Αξιολόγηση ψυχικής υγείας γονέων
- Άμεση παρατήρηση του παιδιού στο σχολείο
Αντιμετώπιση
Η αντιμετώπιση προϋποθέτει τη συνεργασία του παιδιού, των γονέων του και των δασκάλων του. Η επιθυμητή αλλαγή για να επέλθει απαιτεί χρόνο, υπομονή και σταθερή επανάληψη των παρεμβάσεων μέχρι να εμφανιστεί θετική διαφοροποίηση.
Στοχοθέτηση
Για την αντιμετώπιση ενός προβλήματος χρειάζεται πρώτα να γίνει ανάλυση αυτού και ύστερα να βάλουμε στόχους. Στόχος είναι η τροποποίηση της συμπεριφοράς του παιδιού και όχι το ίδιο το παιδί.
Γενικοί Στόχοι:
-
- Αύξηση ελέγχου παρορμητικότητας-υπερκινητικότητας
- Αύξηση ικανότητας προσοχής
Η ανάλυση της συμπεριφοράς στοχεύει στην εύρεση των αιτιών που οδηγούν το παιδί στη δυσλειτουργική συμπεριφορά όπως:
- Εργασίες με οδηγίες
- Εργασίες που απαιτούν προσοχή
- Εργασίες που πρέπει να μείνει ακίνητος
- Απαιτητικές εργασίες
Τι κάνει το παιδί σε αυτές τις εργασίες;
- Διακόπτει λέγοντας άσχετα
- Κινείται άσκοπα
- Ζητά να πάει τουαλέτα/ για νερό
- Δεν δίνει προσοχή
- Δεν κατανοεί
- Κάνει λάθη απροσεξίας κ.α.
Τι κερδίζει το παιδί απ΄ τη συμπεριφορά του;
- Αποφυγή της εργασίας
- Εκτόνωση της τάσης για κινητικότητα
STOP-THINK-DO, Τεχνική Αυτοελέγχου
- STOP: να αναγνωρίσει τα συναισθήματα του και να ελέγξει την παρόρμησή του
- THINK: να σκεφτεί τις επιλογές που έχει και τις συνέπειες που έχει κάθε επιλογή
- DO: να χρησιμοποιήσει κατάλληλες στρατηγικές για την επίλυση ενός προβλήματος ή μιας διαμάχης
Συμβουλές
- Αποδεχτείτε το όρια του παιδιού
- Δώστε του αγάπη-αποδοχή-στοργή
- Επικοινωνήστε με σαφήνεια μαζί του
- Να είστε συνεπείς
- Να έχετε υπομονή
- Να καθιερώσετε και να διατηρήσετε ένα πρόγραμμα
- Δώστε ευκαιρίες στο παιδί να απελευθερώσει την ενεργητικότητά του και να ασχοληθεί με δραστηριότητες που του αρέσουν
- Η «επιθυμητή» συμπεριφορά προϋποθέτει θετικό περιβάλλον με αμοιβές και θετική επανατροφοδότηση
- Προσαρμόστε τις απαιτήσεις σας στις δυνατότητες του παιδιού, μην εγκαταλείπετε τις προσδοκίες σας για αυτό αλλά μην τις υπερβαίνετε κιόλας.
«Το παιδί κάνει οδύσσεια προσπάθεια να συγκεντρωθεί, να ελέγξει τον εαυτό του, τις αντιδράσεις, το θυμό του […] παλεύει για να φτάσει στην «Ιθάκη»-ενήλικη ζωή […] Το ασφαλές-υποστηρικτικό πλαίσιο θα βοηθήσει το παιδί να υπομείνει, να ελέγξει, να εκτονώσει τα συναισθήματα του, να ωριμάσει και να μην υποφέρει»
Parry, 1993
Βιβλιογραφικές αναφορές
- Βάρβογλη Λ, (2005), Τι συμβαίνει στο παιδί; , εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα
- Varma P.V., (1997), Τα δύσκολα παιδιά, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα
- Ιεροδιακόνου Χ.Σ. (1991), Ψυχικά προβλήματα στα παιδιά, εκδόσεις μαστορίδη, Θεσσαλονίκη
- Καλαντζή Α., Αγγελή Κ., Ευσταθίου Γ., (2009), Ελληνική κλίμακα Αξιολόγησης της ΔΕΠ-Υ –ΙV, Ελληνικά Γράμματα ,Αθήνα
- Καλαντζή Α. (2011), ΔΕΠ-Υ σε παιδιά ,εφήβους και ενηλίκους, εκδόσεις ΙΕΘΣ, Αθήνα
- Γιαννουλάκη Τ., (2009), η ΔΕΠ-Υ και η αντιμετώπισή της στο δημοτικό σχολείο, Επιστημονικό Βήμα
- Διαδικτυακοί τόποι:
Ιωάννα Αλπέρτη
Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια
Για επικοινωνία: [email protected]
