Τα τελευταία χρόνια με τη διάδοση του συμπεριφορισμού (κλάδος της ψυχολογίας) όλο και περισσότερο παρακινούνται οι γονείς αλλά και οι εκπαιδευτικοί να επαινούν αλλά και να επιβραβεύουν τα παιδιά. Σύμφωνα με το συμπεριφορισμό λοιπόν, ο έπαινος λειτούργει σαν κίνητρο για κάθε παιδί. Ο έπαινος συνήθως είναι φραστικός – λεκτικός.
Συγκεκριμένα:
- Ο έπαινος πρέπει να γίνεται καθημερινά χωρίς ένταση «μπράβο που μάζεψες τα ρούχα σου» και με έμφαση αν είναι κάτι πραγματικά πιο ιδιαίτερο
- Ο έπαινος όταν συμβεί ένα ιδιαίτερο γεγονός, αποκτά μεγαλύτερη αξία στην συνείδηση του παιδιού μας καθώς συνδυάζει λεκτικά αλλά και μη λεκτικά με τη γλώσσα του σώματος. Χαμογελάμε, το κοιτάζουμε μέσα στα μάτια και κρατάμε μία ενθαρρυντική στάση
- Επαινούμε το παιδί μας και το εννοούμε. Δεν το κάνουμε μηχανικά (διαβάζοντας κάτι ταυτόχρονα, παρακολουθώντας κάτι στην τηλεόραση ή γιατί έτσι έπρεπε να κάνουμε)
- Επαινούμε το παιδί μας την ώρα που κάνει κάτι επιθυμητό και όχι πολύ αργότερα
- Γινόμαστε συγκεκριμένοι όταν επιβραβεύουμε το παιδί μας π.χ. «μπράβο που μάζεψες τα ρούχα σου από την καρέκλα» και όχι «μπράβο που είσαι τακτικός»
- Επαινούμε πάντα λεκτικά και με μέτρο. Δεν λέμε «ήσουν τέλειος» για κάτι που δεν έγινε τέλεια αλλά λέμε «μπράβο που προσπάθησες τόσο πολύ»
- Επαινούμε χωρίς να προτείνουμε υλικά αγαθά. Π.χ. αποφεύγουμε εκφράσεις όπως «να πάρε μία καραμέλα γιατί ήσουν καλό παιδί», ή «θα σου πάρω την κούκλα που ήθελες»
- Πολύ συχνά επαινούμε όχι μόνο για την σωστή συμπεριφορά αλλά και την προσπάθεια
Ο κ. Στέλιος Μαντούδης, Αναπτυξιακός Εργοθεραπευτής αναφέρει πως σήμερα έχει τεκμηριωθεί επιστημονικά ότι κάθε φορά που επαινούμε, επιβραβεύουμε ένα παιδί αυτό τείνει να επαναλάβει τη συμπεριφορά για την οποία το έχουμε επιβραβεύσει.
Πότε ο έπαινος και η επιβράβευση λειτουργούν αποτελεσματικότερα;
Παράλληλα με τον έπαινο και ανάλογα με την ηλικία του παιδιού μας, χρειάζεται εμείς οι γονείς, να διδάξουμε στο παιδί μας δυο σημαντικές έννοιες:
- τα δικαιώματα του
- αλλά και τις υποχρεώσεις του, τόσο μέσα στην οικογένεια όσο και στην κοινωνία μετέπειτα
Μερικά πράγματα θα πρέπει να μάθει ότι είναι υποχρέωση του να τα κάνει έτσι και αλλιώς, ανεξάρτητα αν έχει επιθυμία ή όχι, όπως το ότι τρώμε στο τραπέζι της κουζίνας το φαγητό. Θα το επαινέσουμε που τρώει στο τραπέζι, που προσπαθεί να μην λερώσει, που βάζει το πιάτο του στο νεροχύτη αλλά δεν θα το επιβραβεύσουμε με κάποιο αντάλλαγμα επειδή έφαγε όλο το φαγητό π.χ. «θα σε πάω στο λούνα Παρκ». Μερικά πράγματα λοιπόν είναι αδιαπραγμάτευτα και είναι οι υποχρεώσεις του παιδιού που γίνονται έτσι και αλλιώς.
Η σταθερότητα μας και το δικό μας παράδειγμα βοηθούν στην επιτυχία
Κάθε φορά που το παιδί μας συμπεριφέρεται σωστά ή σύμφωνα με τον τρόπο που του έχουμε διδάξει και επιθυμούμε ως γονείς, τότε το επαινούμε. Αν δεν κάνει το σωστό τότε αρχικά του υπενθυμίζουμε τους κανόνες και μετά του βάζουμε όρια. «Τρώμε πάντα στο τραπέζι». Για να μπορέσει να γίνει αυτό πιο εύκολα είναι σημαντικό να δίνουμε πρώτα το σωστό παράδειγμα εμείς με τη δική μας συμπεριφορά, αλλά και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας.
Τι κάνουμε όταν το παιδί μας δεν ανταποκρίνεται όπως θα θέλαμε;
Πολλές φορές τα παιδιά, ειδικά στην πρώτη βρεφική ηλικία 1-3, δοκιμάζουν τη σταθερότητα μας, (σε αυτό που τους ζητάμε ισχύει πάντα), την αποφασιστικότητα μας(αυτό είναι και τίποτε άλλο) και την εγκυρότητα μας (αν δηλαδή αυτό που θα πούμε το εννοούμε). Αρνούνται πεισματικά να κάνουν αυτό που τους λέμε, να συνεργαστούν μαζί μας ενώ γνωρίζουν πολύ καλά ποιο είναι το σωστό και το έχουν κάνει στο παρελθόν.
Σε αυτές τις περιπτώσεις σταματάμε ότι κάνουμε, διατηρούμε την ψυχραιμία μας και ζητάμε από το παιδί να ηρεμήσει αν κλαίει και χτυπιέται και να κάνει αυτό που του ζητάμε. Όταν πρόκειται για μεγαλύτερα παιδιά συνήθως δεν ανταποκρίνονται γιατί δεν έχουμε περάσει σωστά τα μηνύματα στην πρώτη βρεφική ηλικία ή γιατί η στάση μας δεν ήταν πάντα ξεκάθαρη.
Ποτέ δίνουμε επιβράβευση στο παιδί μας;
Η επιβράβευση ανήκει και αυτή στα κίνητρα και είναι το παραπάνω κέρδος που θα έχω, αν ολοκληρώσω ένα έργο με επιτυχία. Επιβράβευση δίνουμε στις περιπτώσεις αυτές που το παιδί έχει ένα μακροπρόθεσμο ή δύσκολο στόχο και τον καταφέρει με επιτυχία. Το επαινούμε που είναι καλό στο σχολείο αλλά το επιβραβεύουμε μόνο σε ειδικές περιστάσεις π.χ. όταν πάρει ένα καλό έλεγχο, συνήθως με ένα δώρο που θα έχουμε συμφωνήσει από κοινού. Συνήθως επιβραβεύουμε πράγματα που είναι λίγο δύσκολα να τα κάνει το παιδί και χρειάζονται λίγο παραπάνω κόπο και προσπάθεια από εκείνο.
Η γνώμη του Ειδικού
Τα τελευταία χρόνια πολλοί γονείς επαινούν τα παιδιά τους, χωρίς κριτήρια, ενώ παράλληλα τα επιβραβεύουν για το παραμικρό. Παράλληλα τους δίνουν την αίσθηση ότι όλα τους ανήκουν, δηλαδή ότι έχουν δικαιώματα χωρίς υποχρεώσεις.
Έτσι, τα παιδιά μαθαίνουν πως για ότι κάνουν χρειάζεται να πάρουν αντάλλαγμα. Οι γονείς οδηγούνται σε αδιέξοδο και τα παιδιά σε ανάρμοστες και χειριστικές συμπεριφορές. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα εντάσεις, καβγάδες και ανυπακοή. Σε αυτές τις περιπτώσεις χρειάζεται η βοήθεια ενός Ειδικού, από κάποιο Αναπτυξιακό Κέντρο ώστε να καθοδηγήσει τους γονείς.
Στέλιος Μαντούδης
Αναπτυξιακός Εργοθεραπευτής
Επιστημονικά Υπεύθυνος των Αναπτυξιακών Κέντρων Mandou
Τηλ: (+30) 210 7488269
Email: [email protected]
www.mandou.gr
